ZESZYTY CHORZOWSKIE

ZESZYT CZTERNASTY

W środę, 26 lutego  Dyrektor Muzeum w Chorzowie - Irena Białas zaprezentowała nowy  już czternasty "Chorzowski Zeszyt". Są to roczne zeszyty wydawane przez Muzeum
w Chorzowie.  Pierwszy tom chorzowskich zeszytów ukazał się w 1997 roku, których redaktorem  był dr Zbigniew Kapała. Redaktorem – najnowszego - czternastego tomu jest
dr Jacek Kurek. Tematyką zeszytów jest historia Chorzowa oraz Śląska - najważniejsze wydarzenia, problematyka ekonomiczna mająca wpływ na rozwój gospodarczy i kulturalny
w naszym mieście oraz śląskim regionie. 

W artykule "Historie Chorzowa - uwagi o stanie badań (1990-2013)" napisał:
" Twórcy "Zeszytów Chorzowskich" dbali o ciągłość wydawnictwa, a także o to, by jego merytoryczna zawartość była nie tylko adekwatna do potrzeb  i aspiracji  mieszkańców, ale przede wszystkim stanowiła istotny wkład w dorobek naukowy historii Górnego Śląska".

Równolegle z wydawaniem zeszytów były i są organizowane konferencje naukowe przez chorzowskie środowiska kulturalne - szczególnie domy kultury, uczelnie. Prym wiedzie oczywiście Muzeum w Chorzowie. Znaczący wkład w szerzeniu historii  Chorzowa, zwłaszcza historii i kultury Wielkich Hajduk dokonał MDK BATORY  organizując
m/in. sesje naukowe z cyklu  "Medium Mundi". 

Szczególnie interesujące wprowadzenie w tematykę artykułów niniejszego wydania zaprezentował dr hab. Franciszek Piontek poruszając temat: „Województwo śląskie konstrukcją stalową w gospodarce Polski”, w którym omówił: 

-     ocena procesów transformacji i restrukturyzacji;

-     potencjał rolniczy województwa śląskiego;

-     kapitał ludzki i jego znaczenie strategiczne;

-  rynek i państwo wobec wyzwań dotyczących gospodarowania śląskim kapitałem
       strategicznym.

Natomiast Anna Piontek w artykule "Wybrane aspekty stalinizacji i sowietyzacji Województwa Stalinogrodzkiego na podstawie sprawozdań plenarnych KW PZPR
w Stalinogrodzie  w latach 1953-1956" przybliżyła trudną, niejednokrotnie bardzo dramatyczną historię dyktatury stalinowskiej na Śląsku.

Iwona Machała  -  "Ks. Teodor Krząkała  w świetle materiałów znajdujących się w oddziale Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach" przybliżyła historię osób, które zaznaczyli się szczególnie w dziejach Śląska. Należy dodać, że to był bardzo trudny okres powojennego, komunizmu.

Ważne tematy tak dla Chorzowa jak i regionu Śląska omówił  Marek Meschnik
"zaprezentowane w malarstwie  Jana Szmatlocha jednego z najważniejszych
we współczesnym malarstwie - "Architektura pamięci". Prace artysty znajdują się prawie we wszystkich ważniejszych muzeach i galeriach  w Polsce, w tym 20 prac znajduje się w zbiorach Muzeum w Chorzowie.

Jan Zaremba - ”Pierwszy mistrzowski tytuł RUCHU Wielkie Hajduki" przypomniał historię klubu sportowego "Ruch" Wielkich Hajduki, który został powołany w 1927r. Trudne początki rozwoju ligi piłkarskiej a jednocześnie wielka wolę walki aż do zwycięstwa. Z chwilą rozwoju fotografii  już na początku XX wieku ważniejsze wydarzenia rejestrowano
na zdjęciach, filmach aby zachować pamięć dla potomnych, utrwalić bieg wydarzeń w historii miasta i okolic.

 Marek Kosma Cieśliński - "Obraz Chorzowa w Filmie dokumentalnym - jak uczyć regionalnej historii najnowszej?" omówił  trudności wynikające z przechowywaniem  filmów w archiwach. Obecnie wobec przeobrażeń regiony, jakie zaszły w końcu ubiegłego wieku, które spowodowały zmianę wizerunku z robotniczego ośrodka górniczo-hutniczego na miasto edukacji i sektor usług,  archiwalne dokumenty filmowe stają się wartościowym materiałem do nauczania historii.

Tak samo Jan F. Lewandowski - "Chorzów na ekranie" przypomniał historie pierwszych scen filmowych takich, jak:  "...Przybycie na Górny Śląsk prezydenta Rzeczypospolitej Ignacego Mościckiego w 1929r., w tym jego wizytę w Państwowej Fabryce Związków Azotowych (Mościcki był jej dyrektorem w latach 1922-1926)". Niestety nie wiele zachowało się z archiwów przedwojennych.

Piotr  Rygus - "Drapacz chmur" przypomniał historię budowy najwyższego budynku
w owym czasie, oddanego do użytku w 1937roku. W dalszym ciągu  jest nazywany "Drapaczem chmur" i  najbardziej okazałym budynkiem na rogu ulic Wolności i Zjednoczenia. W artykule pt. "Pracownicy Huty Bismarck i ich sytuacja socjalno-bytowa
w latach 1872-1914" opisał sytuację i warunki -bardzo ciężkie - pracowników Huty "Bismarck" ("Batory"). 

Omawiając  czternaste wydanie zeszytów chorzowskich dr Jacek zwrócił uwagę,
że do powstania tej książki - również i poprzednich - było zaangażowanych  wielu  ludzi. Należało bowiem zgromadzić wiarygodne materiały, które odzwierciedlają losy Ślązaków, mieszkańców Chorzowa tak pod zaborem niemieckim jak i dominacji sowieckiej zwłaszcza okresu stalinowskiego oraz wydarzeń po roku 1981.  Jest to bardzo ważne dla utrwalenia historii tak Śląska jak i Chorzowa podczas transformacji z górniczo - hutniczego przemysłowego w region kulturalno - oświatowy, świadczący usługi dla ludności.

Na  szczególna uwagę zasługuje ostatni rozdział książki "IN MEMORIAM", w którym przypomniano życiorysy osób, które wniosły znaczący wkład w historię kultury Chorzowa i Śląska, a które odeszły do wieczności w latach 2012-2013.

Były to m/in.:

 * Elżbieta Cierpioł - jedna z uczestniczek wydarzeń z września 1939r.w Chorzowie.

 * Ks.  Franciszek Hornik urodzony w Siemianowicach Śląskich- odznaczał się zawsze    

    odwagą cywilną i gotowością do obrony stanowiska katolickiego"- zanotował jego  

    proboszcz  ks. Paweł Lubina.  

 * Barbara Dziekańska urodzona w Katowicach, nauczycielka gry na fortepianie
    w  chorzowskiej PSM im. Grzegorza Fitelberga, poetka, autorka 10 tomów poetyckich.

 * Ks. Karol Nawa - zmarł w wieku 97 lat. Budowniczy kościoła p.w. Ducha Świętego, przez    

    2 lata był więziony w komunistycznym więzieniu.

 * Jerzy Jan Wyrobek - utalentowany piłkarz chorzowskiego "RUCHU"

 * Grzegoż Zymanek - mimo swej niepełnosprawności fizycznej był wielkim społecznikiem,    

    w stanie wojennym pomagał w rozdawaniu darów potrzebującym

 * Ludwik Zagała - był założycielem  i prezesem Chorzowskiego Stowarzyszenia Pomocy   

    "Serce", a w ostatnich latach Prezesem Śląskiej Fundacji Obywatelskiej "Lex Civis".

 * Jacenty Jędrusik -  znany aktor Chorzowskiego Teatru Rozrywki, reżyser w Śląskiej   

    Operze  w Bytomiu i Gliwicach.

 *  Stefan Sierotnik - nauczyciel, zapalony turysta. Założył  Szkolne Koło Polskiego   

    Towarzystwa Schronisk Młodzieżowych i Klub Turystyki Pieszej "Bartek".

    Za działalność społeczną był wielokrotnie nagradzany. Wyróżniony tytułem  

   "Chorzowianin    Roku 2003”.                                                                                                  

Jan Mieńciuk